The New York City subway system celebrated its 115th anniversary this week. It has grown from a single nine-mile line with 28 stations, designed for a maximum of 400 000 riders a day to more than 800 miles of track, 472 stations and around 5 million daily riders. But the system has a secret. Chris Van Cleef got the key to open its doors.

Our ride back in time starts at the Brooklyn Bridge Subway Station as we board this six train. Stand clear of the closing doors, please. Next station stop 1904. The New York City subway opened a huge fanfare. Stretching 9.1 miles, it boasted 28 stations between South Manhattan and 145th Street costing 35 million dollars or about 972 million today. Construction was completed in just four years.

“This is a station by design unlike any other.”

“Absolutely, by design. This is this beautiful, you know, we call it the jewel in the crown.”

Holly Desjarlais is a subway historian who joined us on the short ride to that crown jewel. The long closed and largely forgotten city hall subway station. New York City’s very first subway station.

“So this was truly the only station that was designed by the architects. They were employed at The Cathedral of Saint John the Divine and they brought those church sensibilities downtown. In fact, I’ve heard this station be referred to as “the chapel in the round.”

It was from here Mayor George McClellan drove the city’s first subway car uptown. The station featured electricity, a rarity in 1904 New York, chandeliers, yes chandeliers, sweeping tile arches with vaulted ceilings and stained glass lit by skylights. The sculptor who made these plaques would go on to carve Mount Rushmore. 115 years later the station shows its age much of the stained glass is broken its ornate ticket kiosk is long gone so are the benches but it remains remarkably regal.

“You are standing in the beginning of it all.”

Concetta Bencivenga runs the New York Transit Museum.

“When the subway first opened it was this sort of just incredible spectacle on this truly an engineering marvel and very shortly thereafter it became a habitual necessity for New Yorkers.”

But surging demand doomed the city hall station. The platform was built for five-car trains, not ten. Its one track meant no express trains and when a third door was added to subway cars to move more people through, the curved platform became a problem. It left quite the gap to mind. In 1945 the city hall station closed to the public and this crown jewel turned into a bit of buried treasure.

“What is above us?”

“New York City Hall. I think it’s the parking lot.”

“People are walking above this station every day.”

“Oh they have no idea. In that sense, it is abandoned. Nobody knows it’s here.”

Hollywood isn’t even allowed in but the station is said to have inspired the home of the Teenage Mutant Ninja Turtles and this is the computer-generated version of it from the Magical Beasts movie. While locked away from passengers trains still go by this majestic ghost station.

“It’s very loud.”

The city hall loop is now used for the six train to turn around.

“History literally passes by this station every minute or two.”

“Every minute and people sit on these six trains as they go through this loop and they don’t even know what they’re passing through.”

For a station that once saw thousands of visitors a day the city hall station now sees maybe hundreds a year. The New York City Transit Museum does a handful of tours but otherwise, the only way you’ll see this station is on a passing six train staring back into 1904. Chris Van Cleave CBS News New York.

“Gorgeous!”

“Yes. And you can take a tour.”

“You can. Let’s do it!”

Nowojorskie metro obchodziło w tym tygodniu 115 rocznicę powstania. Z jednej dziewięciomilowej linii z 28 stacjami, przeznaczonej dla maksymalnie 400 000 pasażerów dziennie rozrosło się ono do ponad 800 mil torów, 472 stacji i około 5 milionów pasażerów dziennie. Metro ma jednak swoją tajemnicę. Chris Van Cleef zdobył klucz do jej otwarcia.

Nasza podróż w czasie zaczyna się na stacji metra Brooklyn Bridge. Wsiadamy do jednego z pociągów linii 6. Uwaga na zamykające się drzwi. Następny przystanek to rok 1904. Metro w Nowym Jorku otwarto z wielką pompą. Początkowo ciągnęło się 9,1 mili, szczyciło 28 stacjami pomiędzy południowym Manhattanem a 145 ulicą i kosztowało 35 milionów dolarów, co obecnie wyniosłoby 972 miliony. Budowa została ukończona w zaledwie cztery lata.

– A więc z założenia jest to stacja inna niż wszystkie.
– Absolutnie tak, już z założenia. Jest piękna, jakby to powiedzieć… Nazywamy ją klejnotem w koronie.

Holly Desjarlais jest historykiem metra. Dołączyła do nas podczas krótkiej przejażdżki po tym „klejnocie koronnym”, długo nieczynnej i w dużej mierze zapomnianej ratuszowej stacji metra. Pierwszej stacji metra w Nowym Jorku.

– Była to naprawdę jedyna stacja zaprojektowana przez architektów. Byli zatrudnieni w Katedrze Św. Jana Bożego i przynieśli swoje wyczucie i wrażliwość zdobyte podczas pracy nad kościołem do śródmieścia. Słyszałam też, że tą stację nazywano „okrągłą kaplicą”.

To stąd burmistrz George McClellan wjechał pierwszym wagonem metra na północ. Stacja posiadała elektryczność, co było rzadkością w Nowym Jorku w 1904 roku, żyrandole, tak żyrandole, rozległe, wyłożone płytkami łuki ze sklepionymi sufitami i witraże oświetlone przez świetliki sufitowe. Rzeźbiarz, który wykonał te tablice, wyrzeźbił później górę Rushmore. Po 115 latach stacja pokazuje swój wiek. Większość witraży jest rozbita, a zdobny kiosk z biletami już dawno zniknął, podobnie jak ławki. Mimo wszystko całość utrzymała swój królewski styl.

– To właśnie jest początek tego wszystkiego?

Concetta Bencivenga prowadzi Nowojorskie Muzeum Transportu Miejskiego.

– Kiedy metro zostało otwarte po raz pierwszy to, co na początku było niesamowitym spektaklem, w którym główną rolę grał prawdziwy cud inżynierii, krótko potem stało się codzienną koniecznością dla nowojorczyków.

Gwałtownie rosnący popyt przypieczętował los stacji ratuszowej. Jej peron został zbudowany dla pięciu wagonów, a nie dziesięciu. Jeden tor oznaczał brak możliwości obsługi pociągów ekspresowych, a kiedy dodano trzecie drzwi do wagonów metra, aby przepuścić przez nie więcej ludzi, zakrzywiona platforma stacji, stała się problemem gdyż tworzyła sporą przestrzeń pomiędzy pociągiem a peronem, na którą trzeba było uważać. W 1945 r. Stacja ratuszowa została zamknięta dla zwiedzających, a klejnot koronny zamienił się w zakopany skarb.

– Co jest nad nami?
– Ratusz w Nowym Jorku. Myślę, że parking.
– Każdego dnia ludzie przechodzą nad tą stacją.
– Och, nie mają pojęcia. W tym sensie stacja jest porzucona. Nikt nie wie, że się tutaj znajduje.

Nawet Hollywood nie ma tu wstępu. Podobno jednak stacja zainspirowała dom Wojowniczych Żółwi Ninja, a to jest to wygenerowana komputerowo wersja z filmu Magiczne zwierzęta i jak je znaleźć. Chociaż jest ona zamknięta dla pasażerów przez tę majestatyczną stację duchów nadal przejeżdżają pociągi.

– Jest tu bardzo głośno.

Pętla ratuszowa służy teraz do zawracania pociągów linii nr 6.

– Historia mija tę stację dosłownie, co minutę lub dwie.
– Tak. Co minutę. Ludzie siedzą w pociągach, przejeżdżających przez tę pętlę i nawet nie wiedzą, przez co właśnie jadą.

Kiedyś to miejsce odwiedzało tysiące gości dziennie, ale obecnie ratuszową stację widzą, co najwyżej setki osób rocznie. Nowojorskie Muzeum Transportu Miejskiego organizuje kilka wycieczek, ale poza tym jedyny sposób, aby zobaczyć tę stację, to przejechać się pociągiem linii 6 i spojrzeć w przeszłość do 1904 roku. Chris Van Cleave CBS News New York.

– Wspaniała!
– Tak. Możesz też wybrać się na wycieczkę.
– Możesz. Zróbmy to!